مقدمه
برنامه غذایی بخش مهمی از درمان سرطان است و استفاده از غذاهای مناسب، قبل، بعد و در طی درمان به شما کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشید و قوی‌تر بمانید. در شیمی‌درمانی بافت‌های بدن آسیب می‌بینند پس رژیم غذایی باید دارای کالری بالا و کافی برای حفظ وزن و پروتئین کافی برای بازسازی بافتهایی که در اثر شیمی‌درمانی آسیب می‌بینند باشند.
عوارض جانبی بیماری و درمان‌های آن، غذاخوردن را برای بسیاری از بیماران دشوار می‌کنند. از جمله عوارضی که در غذا خوردن ایجاد اختلال می‌کنند، عبارتند از:
- بی‌اشتهایی
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال
- یبوست
- زخم دهان
- مشکل در بلع
- درد
بیمارانی که تغذیه مناسب در پیش می‌گیرند، بهتر درمان‌های معمول را تحمل می‌کنند و شانس بیشتری در بازیابی سلامت خود دارند.
توصیه‌های غذایی
- از انواع میوه‌ها، سبزیجات پرکالری، غذاهای حاوی میوه‌جات و سبزی‌های رنگی در رژیم غذایی روزمره استفاده کنید.
- از مغزیجات (گردو، پسته فندق و …)، لبنیات کم چرب (شیر، پنیر، ماست و …)، نوشیدنی‌ها (آب، چای، قهوه، آبمیوه خالص و …) استفاده کنید.
- از غذاهای حاوی پروتئین (پروتئین گیاهی مانند عدس، لوبیا و … و پروتئین حیوانی مانند ماهیچه، کله پاچه و تخم مرغ) استفاده کنید.
- از قندهای طبیعی (شیره خرما، انگور، عسل و خرما، به‌جای مواد قندی مصنوعی استفاده کنید.
- یک سوم بشقاب باید حاوی مواد مشتق شده از حیوانات نظیر گوشت، ماهی، پنیر و دو سوم حجم بشقاب حاوی غذای گیاهی باشد.
محدودیت‌های غذایی
- شکر، آبمیوه‌های صنعتی شیرین، شیرینی تر، خامه و کیک محدود شود.
- کربوهیدرات تصفیه شده (آرد سفید، برنج سفید، نان سفید و پاستا سفید) محدود شود.
- چربی‌های ترانس (روغن‌های استخراج شده حیوانی) باید کمتر استفاده شوند.
- غذاهای حاوی مواد نگهدارنده و افزودنی (کنسرویجات و غذاهای فست فود و بیرونی) استفاده نشود.
بی‌اشتهایی
- غذاها را در وعده‌های غذایی بیشتر ولی با حجم کمتر استفاده کنید.
- زمانی که در خوردن غذا مشکل دارید، از غذاهای مایع استفاده کنید.
- سعی کنید غذاهای دلخواه‌تان را مصرف کنید.
- شکل غذا را اشتها آور کنید.
- سعی کنید غذا در محیطی که بیمار است پخت نشود.
- از چاشنی‌های گوناگون مانند لیمو و آبغوره برای تحریک اشتها و ترشح بزاق استفاده کنید.
- سعی کنید در بین غذا، آب و مایعات مصرف نکنید تا حجم معده با آب پر نشود.
- مقداری آرد، پودر جوانه گندم، بلغور گندم به غذاهای مایع مانند سوپ و آش اضافه کنید.
- زمانی که حال‌تان بهتر است از فرصت استفاده کرده و غذای بیشتری میل کنید.
- به هنگام صرف غذا تا حد امکان راحت باشید.
- ورزش منظم به افزایش اشتهای شما کمک می‌کند. قبل از غذا خوردن کمی قدم بزنید.
تهوع و استفراغ
- در مواقعی که احساس تهوع دارید، نفس عمیق بکشید.
- تکه‌های یخ در دهان قرار دهید. بیسکوییت زنجبیلی بخورید.
- لقمه‌های غذایی کوچک و زود هضم صرف کنید.
- از غذاهای پرچرب، سرخ شده، پر ادویه و دارای بو و مزه تند پرهیز کنید.
- از غذا خوردن در فضاهای بسته، بسیار گرم یا مملو از بوی غذاهایی که باب میل شما نیستند پرهیز کنید.
- غذاها و نوشیدنی‌ها را در درجه حرارت اتاق و یا سردتر میل کنید.
- پس از غذا خوردن، به حالت نشسته روی صندلی استراحت کنید. بلافاصله پس از خوردن دراز نکشید.
- روز تزریق از غذاهای سنگین که هضمش دشوار است خودداری کنید.
- لباس‌های راحت و آزاد بپوشید.
- مایعات را یک ساعت قبل از غذا بخورید و تا حد امکان همراه با غذا ننوشید.
خشکی دهان، بلع دشوار
- آب نبات‌های ترش، لیمو، تکه‌های یخ، آدامس‌های بدون قند می‌توانند باعث ترشح بزاق شوند.
- هر چند دقیقه یکبار مقداری آب بنوشید تا به بلع شما کمک کند و صحبت کردن‌تان را آسان کند.
- غذاهای پوره شده و نرم که بلع‌شان راحت است میل کنید.
زخم دهان و لثه
- در صورت بروز زخم در دهان به پزشک خود اطلاع دهید.
- از غذاهای با قوام نرم مانند پوره سیب زمینی، رشته سوپ، فرنی، ماست، ژلاتین، تخم مرغ، سوپ و … که آسان جویده و بلع می‌شوند استفاده کنید.
- از مصرف غذاها یا مایعاتی که دهان را تحریک می‌کنند مانند آب مرکبات و آبمیوه‌های اسیدی مانند آب پرتقال و آب لیمو، غذاهای شور، تند و ادویه دار بپرهیزید.
- برای صرف غذا از قاشق‌های کوچک مانند قاشق مرباخوری و یا قاشق کودکان استفاده کنید.
- از مسواک نرم استفاده کنید.
- اگر مخاط دهان زخم است، مصرف خوراکی‌های اسیدی مثل گوجه فرنگی، پرتقال و غذاهای ترش ممکن است سوزش را بدتر کند.
اسهال
- باید مصرف مایعات، چای، انواع میوه‌ها و آب میوه‌ها را به منظور جایگزینی آب از دست رفته افزایش دهید.
- به هیچ عنوان از نوشیدنی‌های قندی غلیظ مانند نوشابه استفاده نکنید.
- روزانه به جای سه وعده غذای پر حجم، از چند وعده غذای سبک استفاده کنید.
- از مصرف مواد غذایی نفاخ خودداری کنید.
- مواد غذایی مفید برای زمان ابتلا به اسهال شامل: ماست، پنیر، سیب زمینی آب‌پز، کته برنج، ماکارونی، مرغ آب‌پز و یا کبابی، میوه‌ها و سبزیجات پخته استفاده کنید.
یبوست
- مقدار زیادی مایعات بنوشید.
- حدود نیم ساعت قبل از اجابت مزاج، یک نوشیدنی ولرم بنوشید.
- اگر با توجه به نوع بیماری خود محدودیتی نداشتید، از غذاهای حاوی فیبر مثل سبوس، نان گندم کامل، غلات، میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده کنید.
- فعالیت بدنی مناسب و متناسب با شرایط بیماری‌تان داشته باشید.
کم‌خونی
حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد بیماران در طول درمان شیمی‌درمانی دچار کم‌خونی می‌شوند. موارد زیر برای جبران کم‌خونی در این بیماران توصیه می‌شود.
- رژیم غذایی متعادل با مقادیر مصرف کافی از گروه گوشت و پروتئین و مغزیجات توصیه می‌شود.
- تا یک ساعت پیش و پس از غذا چای مصرف نشود.
- مصرف منابع ویتامین C مانند آب پرتقال، گوجه فرنگی و … همراه غذا، جذب آهن را افزایش می‌دهد.
- خودسرانه داروهای مکمل مصرف نکنید.